Will our Food crop up in the Future?

De genetische diversiteit van gedomesticeerde planten, zoals tomaten, maïs en aardappelen, is in duizenden jaren ontwikkeld. De diversiteit is echter sinds 1900 in rap tempo afgenomen parallel aan drastische veranderingen in de landbouw en de samenleving. De belangrijkste redenen die deze daling hebben veroorzaakt zijn onder meer de monopolisering van de zaadmarkt (slechts drie bedrijven beheersen ruim de helft van de wereldwijde commerciële zaadmarkt), de focus op een paar rassen die in het huidige handelsbeleid passen (met het oog op de eisen bij het telen, oogsten en verwerken), en de verplaatsing en verdwijning van kleine landbouwbedrijven (de ecologische niches waar diversiteit van oudsher gewaarborgd is). Door de toenemende klimatologische en sociaaleconomische druk op de bronnen van ons voedsel neemt de urgentie om mogelijkheden te creëren om de diversiteit van gewassen te waarborgen alsmaar toe.

Veel verschillende instellingen en individuen zijn op meerdere manieren betrokken bij het behoud van de diversiteit van gewassen. The Global Crop Diversity Trust, bijvoorbeeld, streeft in het bijzonder naar zogeheten ex situ behoud, het opslaan van zaden in genbanken. De grootste zadencollectie kan worden gevonden in een grote kluis onder het Arctische ijs op Spitsbergen in Noorwegen. Deze wereldzaadbank wordt ook wel omschreven als de ark van Noach. Tegelijkertijd zijn er tal van groepen die streven naar het in leven houden van rassen op het veld, de zogeheten in situ methode. The Slow Food Foundation, bijvoorbeeld, heeft een programma genaamd de Ark van Smaak. Hiermee vragen ze onder andere aandacht voor met uitsterving bedreigde gewassen, en beschermen ze gewassen die nauw verbonden zijn met zowel een bepaald gebied als het geheugen van mensen en lokale tradities. NGO's zoals de ETC Group of La Via Campensina pleiten beiden voor de rechten en het behoud van kleinschalige landbouwbedrijven, vooral in het zogeheten mondiale Zuiden waar de belangrijkste hoeders van de biodiversiteit zijn gevestigd. En, er zijn ook duizenden “amateur” tuinders die deelnemen aan uitwisselingsprogramma’s, seed swaps, om variëteiten en rassen in situ te telen.

Ondanks al deze verschillende manieren en programma’s om gewassen te beschermen is de diversiteit van de biologische bron van ons voedsel (nog) niet gegarandeerd. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties verwacht zelfs een afname in genetische biodiversiteit met 33 procent in 2050 in vergelijking met nu. Zoals de voedselindustrie nu is ingericht zullen we nog afhankelijker worden van de 12 soorten die voor 80% van onze calorieën zorgen.

Wat wordt er op dit moment gedaan om het verlies van biodiversiteit tot een minimum te beperken? Wat kan er op internationaal en lokaal niveau (nog) ontwikkeld worden om de conservering van biodiversiteit te stimuleren? Hoe kunnen we garanderen dat iedereen en in het bijzonder boeren toegang houden tot zaden? Wat kunnen we zelf doen om de toekomst van ons voedsel te garanderen?

-----------------------------------------------------

Luc Groot werkt als adviseur belangenbehartiging bij Agriterra. Agriterra is in 1997 opgericht door Nederlandse plattelandorganisaties om projecten te ontwikkelen die variëren van plattelandstoerisme tot verbetering van aardappelproductie. Agriterra adviseert boeren en landbouworganisaties rechtstreeks, met behulp van Nederlandse expertise uit de landbouw en coöperatieve wereld. Ook helpt Agriterra boeren zich te organiseren richting de overheid. In totaal werkt Agriterra samen met ongeveer 80 plattelandsledenorganisaties in Latijns-Amerika, Afrika, Azië en Midden- en Oost-Europa en met ongeveer 30 organisaties in Nederland.

Janno Lanjouw is medeoprichter en programmadirecteur van Food Film Festival en journalist. Het Food Film Festival is een driedaags festival waar je je volledig kunt onderdompelen in de wereld van eten. Je kunt er kijken naar de beste foodfilms, luisteren naar shows, meedoen met het grote debat, leren van meesters in de keuken tijdens de workshops en eten in het restaurant van de sterrenchef! Niet alleen besteden we aandacht aan de culinaire kant van eten, ook ons voedselsysteem wordt kritisch onder de loep genomen.

Joris Lohman (1985) is directeur van de Youth Food Movement, en bestuurslid van Slow Food International. Slow Food is de internationale beweging voor eco-gastronomie en werkt aan een duurzamer en eerlijk voedselsysteem, door smaak, diversiteit en biodiversiteit centraal te stellen. Slow Food werd in 1989 opgericht als antwoord op de opkomende trend van ongezond fastfood. Sinds 2009 werken de jonge (<35) leden van Slow Food actief aan het veranderen van de toekomst van voedsel en landbouw binnen de Youth Food Movement. De YFM organiseert evenementen, debatten en is een opleidingstraject voor young professionals in food & agro, de YFM Academie. Sinds 2011 organiseert YFM jaarlijks het Food Film Festival in Amsterdam.

Annechien Meier (1970) versterkt met haar kunstwerken de communicatie tussen mensen in stedelijke gebieden of landschappelijke omgeving. Ze heeft met filmmaker Gert-jan Gerlach de stichting het Laboratorium voor Microklimaten opgericht die als doel heeft stadslandbouw en voedselvoorziening vanuit een nieuw klimaat perspectief te onderzoeken om het bewustzijn, zeggenschap en participatie in de nabije sociale en ecologische omgeving te stimuleren en de positieve invloed van de mens op het milieu en de natuur te vergroten. Recente tentoonstellingen en projecten zijn onder meer ‘Future Cities’ in Arnhem (2013) en ‘De Mobiele Volkstuin’ in Ypenburg, Den Haag (2006 en 2012). Meer info: www.microclimates.nl

Bert Visser is directeur van het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN). CGN richt zich op conservering en gebruik van groentegewassen, zeldzame landbouwhuisdierrassen en autochtone bomen en struiken. Dat gebeurt door collecties op te bouwen die in Wageningen worden bewaard, en door het ondersteunen van initiatieven die de diversiteit in het veld in stand houden. Hij is op nationaal en internationaal niveau ook betrokken bij beleidsvorming op het terrein van genetische diversiteit. Hij is adviseur van een internationaal programma van Oxfam Novib dat zich richt op de versterking van de rechten van de kleinschalige boer in de tropen.

Uli Westphal (1980) is een kunstenaar die op verscheidene manieren onderzoek doet naar de manieren waarop de mens de natuurlijke wereld waarneemt, weergeeft en verandert. Hij studeerde Multimedia and Environmental Art aan het MICA in Baltimore, Verenigde Staten en beeldende kunst aan de AKI in Enschede. Hij behaalde zijn MA Art in Context aan de UdK in Berlijn, Duitsland. Recente solotentoonstellingen zijn onder andere ‘Cornucopia’ bij Ming Studios in Boise, Idaho, Verenigde Staten (2014); ‘Human Nature’ bij Odalys, Galeria de Arte in Caracas, Venezuela (2013); ‘Supernaturale’ bij NOPX in Turijn, Italië (2012).