Militant Bourgeois: An Existentialist Retreat

Chris Evans

3 juni - 9 juli 2006

Op 2 juni 2006 opende in Bureau Amsterdam de tentoonstelling ‘Militant Bourgeois: An Existentialist Retreat’ van de Britse kunstenaar Chris Evans. Deze expositie is een prelude op het project dat Evans in het najaar zal realiseren op een openbare plek in Amsterdam: een retraite waarin iedereen die zich kunstenaar noemt, de mogelijkheid heeft een tijdje te verblijven.

Militant Bourgeois: An Existentialist Retreat is een verkenning naar aspecten van hedendaagse vormen van patronaat en de mate waarin deze verschillen van voorbeelden van opdrachtgeverschap in het verleden. Het project stelt de ondersteunde kunstenaar en het gesponsorde kunstwerk ter discussie en vraagt zich af of de existentialistische filosofie, met haar doctrine van zelfbeschikking en betekenisvinding, de door staatssubsidies en publieke fondsen gepamperde kunstenaar nog iets te bieden heeft.

Al vanaf de renaissance, toen vooruitgang in kunst en wetenschap werd gerealiseerd dankzij de steun van koning en kerk, tot de situatie van vandaag de dag, waarin verschillende vormen van staatssubsidie en private sponsering dominant zijn, klampen kunstenaars – althans, zij die ondersteuning vonden – zich vast aan deze ‘gouden navelstreng’ (Greenberg, Avant-Garde and Kitsch). ‘Militant Bourgeois’ probeert een vinger te krijgen achter de precieze aard van deze relatie en wat er gebeurt als dit gulden koord wordt verbroken. En wat als de ‘vrijheid’ voor de kunstenaar herwonnen wordt en hij in een diepe afgrond van onzekerheid en angst zou storten? Wat zijn dan de mogelijkheden om hier weer uit te klimmen?

Evans’ project draait om de oprichting en constructie van een ‘existentialistisch’ toevluchtsoord voor Nederlandse kunstenaars. Dit toevluchtsoord is gesitueerd in een klein gebouwtje nabij de Amsterdamse ringweg. Het is schaars gemeubileerd met een bed, een tafel en een houtkachel. Met in het achterhoofd het neo-existentialisme van J.G. Ballard’s roman Eiland in beton, waarin de hoofdpersoon onvrijwillig uit de moderne wereld verbannen wordt, biedt dit toevluchtsoord zowel een uitsluiting van als een blik op de logica van het laatkapitalisme. De schoorsteen van de houtkachel verandert in een sculptuur bestaande uit elf ladders, die alle door het dak van het gebouw zullen steken. De sculptuur is tot stand gekomen in samenwerking met Jan Six, een afstammeling van Jan Six I, de zeventiende-eeuwse patriciër en burgemeester van Amsterdam.

Een ontmoeting met Jonkheer Jan Six, Heer van Hillegom en bestuurder van Collectie Six, inspireerde Evans tot het maken van de sculptuur. Evans legde Six de uitgangspunten van het project voor en vroeg hem na te denken over een beeld dat de ‘existentialistische’ ervaring reliëf zou kunnen geven en dat in de retraite geplaatst kan worden. Omdat dit spoor lastig bleek, moedigde Evans hem aan een situatie voor te stellen waarin het onmogelijk is om een universele morele, juiste of foute beslissing te bedenken.

Six kwam uiteindelijk uit op een beeld van elf ladders, dat hij letterlijk als een verlengstuk zag van de horizontale knoopsgaten van de jas die Jan Six I, zijn voorvader, draagt in het beroemde portret van hem geschilderd door Rembrandt in 1654 (dit portret maakt tot op heden deel uit van de Collectie Six). Voor Six symboliseerde dit beeld de ladder des levens, het aantal generaties van zijn familie en, in relatie tot de sculptuur in de retraite, het ontbreken van elk ‘moreel en/of ethisch niveau’ en de aanwezigheid van oneindige keuzemogelijkheden.

Nederland heeft recentelijk veel te lijden gehad onder internationale kritiek waarin gesproken werd van een gebrek aan artistieke intensiteit ondanks, of misschien dankzij, een overvloedig subsidiesysteem voor de beeldende kunsten. Het project zal deze vooronderstelling testen door Nederlandse kunstenaars uit te nodigen in de retraite te verblijven. Geen subsidie of andere steun zal aan de kunstenaars verstrekt worden, anders dan een plek waar men kan leven en werken, en een kans om Søren Kierkegaards these dat het hoogste goed voor de mens is om hem of haar unieke roeping te vinden, opnieuw te ervaren. Of, zoals hij in zijn dagboek schreef: “Ik moet een waarheid vinden die waar is voor mij…Het idee waarvoor ik leven of sterven kan”.

Kunstwerken die Evans heeft gerealiseerd als onderdeel van zijn project, worden getoond in de expositie in Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Het betreft onder meer een illusionistische muurschildering waarin de publiciteitsposters voor de retraite figureren en een sculptuur die in de retraite zal komen. Daarnaast is een nieuw videowerk te zien: een korte film die de ‘existentialistische’ ontmoeting met Rembrandts portret van Jan Six in beeld brengt. Vanuit een eigenzinnig perspectief verbindt de film de verschillende rode draden van het project.

Chris Evans (1967) leeft en werkt in Londen en Berlijn. Hij was Artist in Residence van de Scottish Arts Council in Amsterdam in 2004. Solotentoonstellingen had hij sindsdien bij Galerie Juliette Jongma in Amsterdam, STORE Gallery, Londen, Tramway in Glasgow en het Henry Moore Institute in Leeds. Zijn werk was op talloze internationale groepstentoonstellingen te zien, onder meer in de Lisson Gallery, Londen, 2005 en in KUMU, Tallinn, 2006. Evans’ werk maakt ook deel uit van de huidige British Art Show 6, een overzicht van recente ontwikkelingen in de Britse kunst. Hierin toont hij Radical Loyalty, een project dat de oprichting van een beeldenpark beoogt en in 2003 begon met de aankoop van een ongebruikt stuk land in Estland. Dit jaar maakt Evans solotentoonstellingen bij Studio Voltaire in Londen; Chapter in Cardiff and bij IPS, Birmingham. Daarnaast zal zijn werk te zien zijn in het MOCA in Belgrado en bij East International UK en Gasworks in Londen.