Informaliteit - kunst, economie, precariteit

Domestic Workers Union / Matthijs de Bruijne / Detour, Doug Fishbone, Kaleb de Groot, Jose Antonio Vega Macotela, Marc Roig Blesa / Rogier Delfos, Senam Okudzeto

14 augustus - 2 oktober 2011

Opening zaterdag 13 augustus, 17:00 –19:00 uur met een lezing door Joost de Bloois

De tentoonstelling ‘Informaliteit’ komt voort uit de toenemende aandacht voor onze bancaire economie en de belangstelling voor alternatieven daarvoor. Ze is ook een eerste bezinning op de rol van de kunst en kunstenaars in een sfeer van crisis en cultuurbezuinigingen.

De tentoonstelling ‘Informaliteit’ betrekt zich specifiek op de idee van de informele economie. Informele economie is dat deel van de handel en dienstenverlening die zich buiten het zicht van het formele geldverkeer voltrekt: buiten het zicht van de belastingdienst, controlerende overheidsinstellingen en het bancaire circuit. In het westen is het aandeel van de informele economie in de totale economie ongeveer 11%. Op andere continenten, zoals Afrika en Latijns-Amerika maar ook in voormalige Oostbloklanden, is het aandeel informele economie op het totaal vaak dominant. Schattingen lopen op tot soms wel 99%, zoals onlangs in het geval van Egypte. De beperkingen van de informele economie worden ook wel gezien als een directe aanleiding voor de ‘Arabische Lente’. Op informele en ongecontroleerde arbeid is het immers moeilijk een lening af te sluiten en voor banken is informele handel onbruikbaar als middel voor financiële leverage.

‘Informaliteit’ bekijkt dit fenomeen vanuit het perspectief van de kunst en betrekt daarin ook informele aspecten van de kunstwereld zelf. Zo is de positie van de kunstenaar, ook in Nederland en zeker na de grove bezuinigingsronde op de cultuurbegroting, een precair gegeven. Niet zozeer in de kunst als wel in het kunstenaarsbestaan spelen allerhande facetten van informele economische relaties – die vaak verborgen blijven.

Klik hier voor overzichten van de tentoonstelling.

De Domestic Workers Union (onderdeel van FNV Bondgenoten) ligt mede aan de basis van de totstandkoming van het Afvalmuseum, dat eerder dit jaar in Centraal Station Utrecht werd onthuld ter herinnering aan de grote schoonmakerstaking van 2010. De hulp van kunstenaar Matthijs de Bruijne en vormgevers Detour werd ingeroepen bij de realisering ervan. Het project is een voorbeeld van een campagne die volgens een organizer’s model tot stand is gekomen: een vakbondscampagne van onderaf opgebouwd in plaats van bovenaf opgelegd. Voor ‘Informaliteit’ zijn de schoonmakers gevraagd notities aan te leveren over hun werk – analoog aan de huishoudelijke memo’s op koelkasten en aanrechten die vaak de enige vorm van communicatie zijn tussen hen en hun bazen.

Informele economie is in zekere zin verwant aan het begrip ‘informele kunst’. Sculpturen van afgedankte en hergebruikte voorwerpen bijvoorbeeld komen veel voor in Afrikaanse hedendaagse kunst en suggereren een direct verband met de eindeloze recycletactieken van de informele economie.

De bijdrage van de Nederlandse kunstenaar Kaleb de Groot aan ‘Informaliteit’ bestaat uit het recyclen van eigen werk en de inhoud van een kleine opslagruimte van SMBA, een zoldertje, die al jaren werd veronachtzaamd. De Groot verwerkte onder meer de publicaties die er lagen, maar ook gedumpte tentoonstellingsmaterialen en zelfs resten van wat ooit kunstvoorwerpen moeten zijn geweest.

De Spaanse kunstenaar Marc Roig Blesa baseert zijn Werker-serie op de representatie van de arbeider en de geschiedenis van de representatie van de arbeider. Met behulp van vormgever Rogier Delfos leidt dat tot veelsoortige publicaties en andere grafische uitingen. Voor ‘Informaliteit’ heeft Roig Blesa zorgvuldig enkele kunstenaars geselecteerd. Hij is niet geïnteresseerd in hun oeuvres maar op hun rijk geschakeerde amalgaam van nevenactiviteiten in al dan niet informele sferen buiten die van de kunst. Roig Blesa en Delfos eigenen dit materiaal toe voor een eigenzinnige serie affiches.

In de video It’s not you, it’s me van Amerikaan/Brit Doug Fishbone zien we de kunstenaar aan het woord, trachtend de kijker over te halen een bijdrage te doen voor de financiering van een nieuw project, een film. Alles doet de kunstenaar, om zijn werk te kunnen realiseren.

De Mexicaan Jose Antonio Vega Macotela werkte een periode van in totaal 365 dagen (uitgesmeerd over vier jaar) aan een uitwisseling met bewoners van de Santa Martha Acatitla-gevangenis in Mexico City. De gevangenen konden hun wensen ter vervulling van tijd buiten de gevangenis kenbaar maken aan de kunstenaar, die deze wensen vervolgens uitvoerde. In ruil vroeg Macotela de deelnemers specifieke opdracht van hem te vervullen, wat resulteerde in een werk dat dan zijn eigendom werd. De waarde van tijd is in deze micro-economie veel groter dan die van geld. ‘Informaliteit’ besteedt aandacht aan deze vorm van tijduitwisseling door enkele van de Time Divisa-werken in de tentoonstelling op te nemen.

Senam Okudzeto presenteert een deel van haar installatie Capitalism and Schizophrenia. Het werk is gebaseerd op de inhoud van een Zwitsers appartement dat leeg kwam te staan toen zijn bewoner op de vlucht was geslagen voor Interpol. Het onderkomen bleek een groot archief te bevatten van niet alleen eigen notities maar ook van honderden zelfhulpboeken in de trant van ‘hoe wordt ik rijk’, geschreven door gerespecteerde representanten van het grootkapitaal. Tot de inhoud behoort onder meer ook een scam in de vorm van een langdurige faxcorrespondentie van de crimineel met een slachtoffer/collaborateur in een fraudezaak, de eigenaar van een houthandel in Nederland.

SMBA Nieuwsbrief

Bij ‘Informaliteit is SMBA Nieuwsbrief nr. 123 verschenen met een korte inleiding (NL/EN) op de tentoonstelling door curator Jelle Bouwhuis. Deze is gratis verkrijgbaar bij de tentoonstelling en van deze site te downloaden.

ACTIVITEITEN TIJDENS ‘INFORMALITEIT’

Joost de Bloois

Bij de opening van ‘Informaliteit’ houdt cultuurwetenschapper Dr. Joost de Bloois (Universiteit van Amsterdam) een korte lezing. De Bloois viel op door zijn kritiek op de recente demonstraties tegen de cultuurbezuinigingen en stelde in plaats daarvan voor dat kunstenaars zich sterker affiliëren met maatschappelijke groeperingen.

De titel van de lezing is 'Making Ends Meet: Precarity, Art and Political Activism'.

Deze vindt plaats op zaterdag 13 augustus om 17.30 uur.

Collectiviteit

Daarnaast organiseert SMBA samen met kunstenaar Matthijs de Bruijne een avond met presentaties door kunstenaars en groeperingen waarin dit streven naar grotere maatschappelijke solidariteit centraal staat. Deelnemers zijn onder andere:

-Domestic Workers Union/Matthijs de Bruijne/Detour, deelnemer aan de ‘Informaliteit’-tentoonstelling, samen met FNV Bondgenoten;

-Edwin Stolk, kunstenaar en initiatiefnemer van The.Org

-Actie Schone Kunsten, een verbond van kunstwerkers en huishoudelijke arbeiders, …..

-Precarious Workers Brigade, een groep in Londeon die collectieve acties in de cultuursector entameert (o.v.b.)

De precieze datum van deze presentatie wordt nog bekend gemaakt.

Suggestie andere tentoonstellingen en projecten

-Stroom Den Haag: Time/Bank and Time/Store, www.stroom.nl

-Casco, Utrecht: Grand Domestic Revolution, www.cascoprojects.org

-De Appel, Amsterdam: “Iedereen kan alles!? Genie zonder Talent”, www.deappel.nl

[Afbeelding: Jose Antonio Vega Macotela, Time Exchange 105, 2007. “Carlos wilde zichzelf weerzien als basketballspeler. In ruil voor deze mogelijkheid vroeg ik hem om zijn levensgeschiedenis op zijn armen te schrijven”]

Project ‘1975’ is mede mogelijk gemaakt door de Mondriaan Stichting en het Amsterdams Fonds voor de Kunst.